Vriend of vijand H.4

Nooit was het makkelijker om met anderen te communiceren! Dankzij de komst van sms kunnen we zelfs communiceren met onze duim! Maar tegelijkertijd communiceren we steeds slechter met onze kinderen, en communiceren kinderen in het algemeen slechter dan vroeger.

Het is niet dat kinderen niet kunnen praten: sterker nog, soms zou je als ouder willen dat ze eens even hun mond hielden. Als we het hebben over slechte communicatievaardigheden bij kinderen dan hebben we het over een achteruitgang in aandachtig luisteren en het benutten van taal om te leren. Palmer noemt deze communicatievaardigheden Academische Taalcapaciteiten. Deze zijn nodig om te denken, te analyseren, te onderzoeken en om ideeën uit te drukken. En daarnaast zijn ze ook nog eens heel belangrijk voor de emotionele en sociale ontwikkeling!

Hoe komt het dat steeds meer kinderen op 4-jarige leeftijd al een taalachterstand hebben?

Overal klagen leerkrachten over kleuters die geen kinderliedjes meer kennen, moeite hebben met luisteren naar de juf of meester en het moeilijk vinden om hun ideeën uit te drukken in spraak laat staan door te schrijven. Het komt volgens Sue Palmer allemaal door de technologische 'gadgets', als tv, mobieltje, email en telefoon.

Hoe leert een kind Academische Taalcapaciteiten?

Academische taalcapaciteiten leert een kind door te leren lezen en schrijven. Door te lezen vergroot hij zijn woordenschat, en door te schrijven maakt hij zich de geschreven taal eigen. Volgens Palmer zijn deze vaardigheden de basis voor alle toekomstige leren. Met andere woorden, als je die niet hebt, ben je gedoemd. De conclusie dat het proces van leren en schrijven dan ook wel eens het meest kritieke stadium in de opvoeding zou kunnen zijn is dan ook snel getrokken!

De basis van academische taalcapaciteiten wordt gelegd in het eerste levensjaar van een kind met de zgn. Communicatie Dans, een term van prof. Colwyn Trevarthyn. Deze dans begint met lichaamstaal: de moeder kijkt naar haar kind, en praat tegen het kind op speciale toon. Dan vordert de dans naar 'gesprekken' over wat de moeder en het kind om zich heen zien. De moeder zegt: "Kijk eens wat een leuk hondje", en na een tijd legt het kind een verband tussen het harige verschijnsel en het woord hond. Wanneer het kind dan controle krijgt over zijn tong en lippen en stembanden zal hij het woord zelf gaan zeggen. Essentieel in deze communicatiedans is de hechting van het kind aan zijn 'danspartner'!

Dit is heel bijzonder: doordat het kind begrijpt wat zijn moeder bedoelt als ze naar de hond wijst, leest hij als het ware haar gedachten. Dit is uniek voor mensen.

Het vermogen om taal te leren is aangeboren bij mensen. Maar dat wil niet zeggen dat een kind het dus vanzelf leert. Het is bijvoorbeeld niet zo dat als je je kind de hele dag voor de tv zet hij daardoor automatisch leert praten. Een kind leer alleen taal als er interactie is, dus door zelf ook te praten. Wat dat betreft vind ik het kinderprogramma Dora een goede vondst aangezien Dora het kind voortdurend uitnodigt te praten, en daarvoor een respectvolle stilte laat vallen!

Hobson's Driehoekige Communicatie Dans

In 2003 beschreef professer Hobson, in zijn boek 'The Cradle of Thought', deze communicatiedans als een driehoekige dans. Door deze driehoekige dans leert het kind dat zijn perspectief anders is dan dat van de ouder. Deze driehoek wordt bepaald door hechting, interactie en communicatie. Vanuit dit besef leert het kind vervolgens empathie, gaat symobolisch spelen (doen alsof) en wordt zich bewust van zichzelf als een Denker: ik denk, dus ik ben.

Volgens Hobson kunnen er erfelijke factoren zijn die verhinderen dat het kind deze 3 inzichten krijgt, en dit kan dan o.a. leiden tot autisme. Maar het kan ook dat er erfelijk gezien niets aan de hand is, maar dat het kind te weinig gelegenheid krijgt te oefenen met communicatie: ook dan kan hij problemen krijgen met de 3 inzichten!

De driehoekige communicatiedans

Hoek 1: het kind
Hoek 2: de ouder
Hoek 3: de wereld

Kind kijkt naar wereld en vervolgens naar ouder.
Ouder kijkt naar wereld en vervolgens naar kind.

Uh-oh!

Als Hobson hierin gelijk heeft dan zijn de implicaties voor de opvang van kleine kinderen gigantisch! Want wat als ouders te druk zijn om te 'praten' met hun baby's? Wat als een kind weliswaar niet verwaarloosd wordt, maar weinig kans voor communicatie heeft? De huidige levensstijl moedigt vroege communicatie nou niet bepaald aan, aldus Sue Palmer

Vroeger was alles beter

Palmer neemt ons even mee op een nostalgische reis naar vroeger tijden, toen vrouwen nog wel alle tijd hadden om met hun baby te communiceren, of geld genoeg hadden daar iemand voor in te huren. Tegenwoordig moeten vrouwen zo snel mogelijk de arbeidsmarkt weer op en is het bovendien veel moeilijk iemand te vinden aan wie het kind zich kan hechten. En aangezien hechting een essentieel element is in de communicatie dans, moet het kind worden opgevangen door een vast persoon, zodat die hechting kan plaatsvinden.Dat betekent dat vroege communicatie, met alle daaruit volgende consequenties voor de ontwikkeling al in een vroeg stadium worden verwaarloosd.

Maar geef jezelf niet tevreden een schouderklopje omdat je Thuisblijfmoeder bent! Volgens Palmer zijn ook Thuisblijfmoeders vaak onvoldoende aan het communiceren met hun baby's. Ze zijn druk met multi-tasken: ze halen hun email op, telefoneren, en kijken tv i.p.v. dat ze praten met hun kind. Volgens Palmer komt dit simpelweg door onwetendheid over de behoeftes van kleine kinderen.

Zelfs de buggy's deugen niet

Zelfs de hedendaagse buggy's en 'slings' zijn slecht voor de communicatie met je kind : het gezicht van het kind is vaak van de moeder af gericht. Als de moeder dan zegt 'Kijk een hondje', dan ziet het kind niet wat ze bedoelt. De dans van communicatie is gebroken.

Het belang van ouderwetse kinderliedjes, rijmpjes en voorlezen

Muziek en liedjes zingen zijn heel belangrijk voor de ontwikkeling van sociale en communicatievaardigheden. Het ritme, het rijmen en de herhaling maakt de oren en geest van kinderen open voor het aanleren van spraak. De recente 'gekte' over baby signing ziet Palmer als een manier om ouder-kind interactie te promoten. Maar voor het kind, en in termen van taalontwikkeling en luistervaardigheden, zijn de ouderwetse methoden het beste. Rijden op de knie van de ouder en rijmelen en zingen.

Door de komst van de tv in de kinderkamer is een andere culturele traditie bijna verdwenen namelijk het verhaaltje voor het slapengaan. Uit onderzoek is gebleken dat kinderen die zijn voorgelezen zelf ook goede lezers worden. Kinderen leren zo de taal van boeken en ontwikkelen hun creativiteit. Voorgelezen worden bevordert de gevoeligheid voor taal in het algemeen en voor geschreven taal. Palmer erkent dat veel ouders aan het eind van de dag vaak te moe zijn om nog te gaan voorlezen, en in dit geval is er een technologische uitweg: een luistercd. Eindelijk een technologisch stuk vernuft dat wel in de kinderkamer mag.

Hoe kan het heel misschien toch nog goed komen?

Schaf een buggy aan waarbij je kind naar jou kijkt, en niet van je af
Praat voortdurend met je kind, het maakt niet uit waarover. Vertel hem simpelweg wat je aan het doen bent: "En nou doet mama je trui aan, en nou doet mama je broek aan, en nou doet mama je schoenen aan. En dan gaan we naar beneeeden, en dan gaan we eeeten." enz.

Zet zo min mogelijk tv of muziek aan. Zing in plaats daarvan ouderwetse liedjes met je kind en lees voor. Ken je geen kinderliedjes haal dan een cd met kinderliedjes. Maar denk niet dat je dan mooi wat anders kunt gaan doen, terwijl je kind naar de cd luistert! De eerste twee jaar mag je de cd alleen gebruiken als referentie voor jezelf om ideeën op te doen!

Persoonlijke overdenking

Sue Palmer heeft ongetwijfeld gelijk, dat de komst van de moderne technologie, en dan vooral de tv, het leven van kinderen heeft veranderd. Denk maar aan de speciale programma's die de hele dag worden uitgezonden.

Toen ik nog een kind was, waren er alleen op woendag- en zaterdagmiddag speciale kinderprogramma's. Ik herinner me een langharige grijze man met een gitaar onder een boom die luidkeels "In de Holle Bolle Boom, in de Holle Bolle Boooom, in de Speelstraaaat!" zong.

En inderdaad wordt van vrouwen verwacht dat ze zo snel mogelijk weer de arbeidsmarkt opgaan, want de zorg en opvoeding voor kinderen wordt als 'niet werken' gezien. Die vrouwen hebben dus geen tijd overdag met hun kinderen oogcontact te maken en ouderwetse kinderliedjes te zingen. Zij kunnen alleen maar hopen dat de crecheleidsters dat doen!
Dat neemt niet weg, dat ik me afvraag of Sue Palmer het verleden niet wat idealiseert. Mijn kinderen zingen niet "Alle eendjes zwemmen in het water", maar "Oma's aan de top". En ik weet eigenlijk niet of mijn moeder liedjes nou zoveel liedjes met me zong, en de hele dag met me praatte. Volgens mij deed ze gewoon haar werk, en scharrelde ik gezellig met haar mee.
Niettemin, geloof ik meteen, dat de hele dag voor de televisie hangen niet goed is voor een kind, en dat samen liedjes zingen en boekjes lezen het kind goed doen.

Ik denk dat het er op neer komt, dat ik niet zo houd van het soort nostalgie die zegt dat vroeger alles beter was. Daarom als afsluiting dit citaat van Wim Sonneveld uit die goede oude tijd

"Mijn vader, hij ruste in vrede, maar mijn vader was een man met een paar harde handen. Die legde heus niet z´n oor op je zieltje te luisteren. Een hengst voor je harses kon je krijgen."

Bestellen?

Bestel dit boek bij onze boekpartner Anouk